24 |
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 7 szkoły podstawowej oparte
na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
I. Biologia jako nauka |
1. Biologia jako nauka |
Uczeń: $1• określa przedmiot badań biologii jako nauki $1• podaje przykłady dziedzin biologii $1• wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem człowieka $1• wymienia źródła wiedzy biologicznej |
Uczeń: $1• korzysta z poszczególnych źródeł wiedzy $1• opisuje cechy organizmów żywych |
Uczeń: $1• posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów $1• rozróżnia próby kontrolną i badawczą |
Uczeń: $1• charakteryzuje wybrane dziedziny biologii $1• przedstawia metody badań stosowanych w biologii |
Uczeń: $1• wyszukuje i krytycznie analizuje informacje z różnych źródeł dotyczące różnych dziedzin biologii |
2. Komórkowa budowa organizmów |
$1• wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia $1• wymienia elementy budowy komórek: roślinnej, zwierzęcej, grzybowej i bakteryjnej $1• obserwuje preparaty przygotowane przez nauczyciela |
$1• wymienia funkcje poszczególnych struktur komórkowych $1• posługuje się mikroskopem $1• z pomocą nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe $1• z pomocą nauczyciela rysuje obraz widziany pod mikroskopem |
$1• odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub na podstawie opisu poszczególne elementy budowy komórki $1• samodzielnie wykonuje proste preparaty mikroskopowe $1• z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz widziany pod mikroskopem $1• wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki $1• porównuje budowę różnych komórek |
$1• omawia budowę i funkcje struktur komórkowych $1• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek $1• wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów na podstawie obserwacji preparatów $1• wykonuje preparaty mikroskopowe, ustawia ostrość obrazu za pomocą śrub: makro- i mikrometrycznej, samodzielnie rysuje obraz widziany pod mikroskopem |
$1• wykonuje przestrzenny model komórki z dowolnego materiału $1• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek oraz wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją $1• samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe $1• sprawnie posługuje się mikroskopem $1• dokładnie rysuje obraz widziany pod mikroskopem |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
I. Biologia jako nauka |
3. Hierarchiczna budowa organizmów. Tkanki zwierzęce |
$1• wskazuje komórkę jako podstawowy element budowy ciała człowieka $1• wyjaśnia, czym jest tkanka $1• wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych $1• wyjaśnia, czym jest narząd $1• wymienia układy narządów człowieka $1• wymienia rodzaje tkanki łącznej |
$1• określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych $1• podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie $1• opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów narządów |
$1• charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych $1• rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy $1• rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych $1• wyjaśnia funkcje poszczególnych układów narządów |
$1• opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej $1• charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi $1• opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka $1• przyporządkowuje tkanki do narządów i układów narządów $1• analizuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka |
$1• analizuje związek między budową a funkcją poszczególnych tkanek zwierzęcych $1• wykazuje zależność między poszczególnymi układami narządów $1• tworzy mapę pojęciową ilustrującą hierarchiczną budowę organizmu człowieka |
II. Skóra – powłoka organizmu |
4. Budowa i funkcje skóry |
$1• wymienia warstwy skóry $1• przedstawia podstawowe funkcje skóry $1• wymienia wytwory naskórka $1• z pomocą nauczyciela omawia wykonane doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
$1• omawia funkcje skóry i warstwy podskórnej $1• rozpoznaje na ilustracji lub schemacie warstwy skóry $1• samodzielnie omawia wykonane doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
$1• wykazuje na konkretnych przykładach związek między budową a funkcjami skóry $1• opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka $1• z pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
$1• na podstawie opisu wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
$1• wyszukuje odpowiednie informacje i planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu |
5. Higiena i choroby skóry |
$1• wymienia choroby skóry $1• podaje przykłady dolegliwości skóry $1• omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej |
$1• opisuje stan zdrowej skóry $1• wskazuje konieczność dbania o dobry stan skóry $1• wymienia przyczyny grzybic skóry $1• wskazuje metody zapobiegania grzybicom skóry $1• klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń skóry $1• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry |
$1• omawia objawy dolegliwości skóry $1• wyjaśnia, czym są alergie skórne $1• wyjaśnia zależność między ekspozycją skóry na silne nasłonecznienie a rozwojem czerniaka $1• uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej w przypadku pojawienia się zmian na skórze |
$1• ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę $1• wyszukuje informacje o środkach kosmetycznych z filtrem UV przeznaczonych dla młodzieży $1• demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry |
$1• przygotowuje pytania i przeprowadza wywiad z lekarzem lub pielęgniarką na temat chorób skóry oraz profilaktyki czerniaka i grzybicy $1• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat chorób, profilaktyki i pielęgnacji skóry młodzieńczej do projektu edukacyjnego |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
III. Aparat ruchu |
6. Aparat ruchu. Budowa szkieletu |
$1• wskazuje części bierną i czynną aparatu ruchu $1• podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu |
$1• wskazuje na schemacie, rysunku i modelu szkielet osiowy oraz szkielet obręczy i kończyn |
$1• wyjaśnia sposób działania części biernej i czynnej aparatu ruchu $1• wskazuje na związek budowy kości z ich funkcją w organizmie $1• rozpoznaje różne kształty kości |
$1• wyjaśnia związek budowy kości z ich funkcją w organizmie |
$1• klasyfikuje podane kości pod względem kształtów $1• na przykładzie własnego organizmu wykazuje związek budowy kości z ich funkcją |
7. Budowa i rola szkieletu osiowego |
$1• wymienia elementy szkieletu osiowego $1• wymienia elementy budujące klatkę piersiową $1• podaje nazwy odcinków kręgosłupa |
$1• wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo- i trzewioczaszkę $1• wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową $1• wskazuje na schemacie, rysunku i modelu elementy szkieletu osiowego |
$1• wymienia kości budujące szkielet osiowy $1• charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego $1• wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami |
$1• omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej $1• porównuje budowę poszczególnych odcinków kręgosłupa $1• rozpoznaje elementy budowy mózgoczaszki i trzewioczaszki |
$1• analizuje związek budowy poszczególnych kręgów kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją $1• wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją |
|
8. Szkielet kończyn oraz ich obręczy |
$1• wymienia elementy budowy szkieletu kończyn oraz ich obręczy |
$1• wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyny górnej i kończyny dolnej $1• wymienia rodzaje połączeń kości $1• opisuje budowę stawu $1• rozpoznaje rodzaje stawów $1• odróżnia staw zawiasowy od stawu kulistego |
$1• wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną $1• porównuje budowę kończyny górnej i dolnej $1• charakteryzuje połączenia kości $1• wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny |
$1• wykazuje związek budowy szkieletu kończyn z funkcjami kończyn górnej i dolnej $1• wykazuje związek budowy szkieletu obręczy kończyn z ich funkcjami |
$1• charakteryzuje funkcje kończyn górnej i dolnej oraz wykazuje związek z funkcjonowaniem człowieka w środowisku |
|
9. Kości – elementy składowe szkieletu |
$1• opisuje budowę kości $1• omawia cechy fizyczne kości $1• wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego $1• wymienia składniki chemiczne kości |
$1• omawia na podstawie ilustracji doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości |
$1• wykonuje z pomocą nauczyciela doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości $1• omawia znaczenie składników chemicznych kości $1• opisuje rolę szpiku kostnego |
$1• wykonuje przygotowane doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości $1• demonstruje na przykładzie cechy fizyczne kości |
$1• planuje i samodzielnie wykonuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości $1• wyszukuje odpowiednie informacje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące wytrzymałość kości na złamanie |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
III. Aparat ruchu |
10. Budowa i znaczenie mięśni |
$1• wymienia rodzaje tkanki mięśniowej $1• wskazuje położenie tkanek mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej |
$1• określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych $1• opisuje cechy tkanki mięśniowej $1• z pomocą nauczyciela wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe |
$1• rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji $1• opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie $1• wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni $1• omawia warunki prawidłowej pracy mięśni |
$1• określa warunkiprawidłowej pracy mięśni $1• charakteryzuje budowę i funkcje mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych $1• przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka |
$1• na przykładzie własnego organizmu analizuje współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w wykonywaniu ruchów |
11. Higiena i choroby aparatu ruchu |
$1• wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa $1• opisuje przyczyny powstawania wad postawy $1• wymienia choroby aparatu ruchu $1• wskazuje ślad stopy z płaskostopiem $1• omawia przedstawione na ilustracji wady podstawy |
$1• rozpoznaje przedstawione na ilustracji wady postawy $1• opisuje urazy kończyn $1• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn $1• omawia przyczyny chorób aparatu ruchu $1• omawia wady budowy stóp |
$1• rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa $1• wyjaśnia przyczyny powstawania wad postawy $1• charakteryzuje zmiany zachodzące wraz z wiekiem w układzie kostnym $1• określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała $1• wyjaśnia przyczyny i skutki osteoporozy |
$1• wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu $1• wyjaśnia konieczność stosowania rehabilitacji po przebytych urazach $1• planuje i demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn $1• analizuje przyczyny urazów ścięgien $1• przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała |
$1• wyszukuje i prezentuje ćwiczenia zapobiegające deformacjom kręgosłupa $1• wyszukuje i prezentuje ćwiczenia rehabilitacyjne likwidujące płaskostopie $1• uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych dla prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
IV. Układ pokarmowy |
12. Pokarm – budulec i źródło energii |
$1• wymienia podstawowe składniki odżywcze $1• wymienia produkty spożywcze zawierające białko $1• podaje przykładypokarmów, które są źródłem węglowodanów $1• wymienia pokarmy zawierające tłuszcze $1• omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
$1• klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne $1• określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek $1• wskazuje rolę tłuszczów w organizmie $1• samodzielnie omawia przebieg doświadczenia wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
$1• wyjaśnia znaczenie składników odżywczych dla organizmu $1• określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego $1• uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw $1• porównuje pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe $1• analizuje etykiety produktów spożywczych pod kątem zawartości różnych składników odżywczych $1• przeprowadza z pomocą nauczyciela doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
$1• ilustruje na przykładach źródła składników odżywczych i wyjaśnia ich znaczenie dla organizmu $1• wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a prawidłowym wzrostem ciała $1• omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie $1• porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów $1• wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów $1• samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych |
$1• planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych $1• analizuje zależność między rodzajami spożywanych pokarmów a funkcjonowaniem organizmu |
13. Witaminy, sole mineralne, woda |
$1• wymienia przykłady witamin rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach $1• podaje przykład jednej awitaminozy $1• wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów $1• podaje rolę dwóch wybranych makroelementów w organizmie człowieka $1• wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy $1• omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia dotyczącego wykrywania witaminy C |
$1• wymienia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach $1• wymienia skutki niedoboru witamin $1• wskazuje rolę wody w organizmie $1• omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka $1• omawia na schemacie przebieg doświadczenia dotyczącego wykrywania witaminy C |
$1• charakteryzuje rodzaje witamin $1• przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin: A, C, B6, B12, B9,D $1• przedstawia rolę i skutki niedoboru składników mineralnych: Mg, Fe, Ca $1• określa skutki niewłaściwej suplementacji witamin i składników mineralnych $1• na przygotowanym sprzęcie i z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie dotyczące wykrywania witaminy C |
$1• analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów w organizmie $1• przewiduje skutki niedoboru wody w organizmie $1• samodzielnie wykonuje doświadczenie dotyczące witaminy C |
$1• wyszukuje informacje dotyczące roli błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu przewodu pokarmowego $1• wyszukuje odpowiednie informacje, planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące witaminy C |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
IV. Układ pokarmowy |
14. Budowa i rola układu pokarmowego |
$1• wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów $1• wymienia rodzaje zębów u człowieka $1• wymienia odcinki przewodu pokarmowego człowieka $1• omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia badającego wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
$1• opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów $1• wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu $1• rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie $1• lokalizuje położenie wątroby i trzustki we własnym ciele $1• samodzielnie omawia przebieg doświadczenia badającego wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
$1• rozpoznaje poszczególne rodzaje zębów człowieka $1• wykazuje rolę zębów w mechanicznej obróbce pokarmu $1• omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego $1• lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego i wskazuje odpowiednie miejsca na powierzchni swojego ciała $1• charakteryzuje funkcje wątroby i trzustki $1• przeprowadza z pomocą nauczyciela doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
$1• omawia znaczenie procesu trawienia $1• opisuje etapy trawienia pokarmów w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego $1• analizuje miejsca wchłaniania strawionego pokarmu i wody $1• samodzielnie przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi |
$1• wyszukuje odpowiednie informacje, planuje i przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi $1• uzasadnia konieczność stosowania zróżnicowanej diety dostosowanej do potrzeb organizmu $1• uzasadnia konieczność dbałości o zęby |
15. Higiena i choroby układu pokarmowego |
$1• określa zasady zdrowego żywienia $1• wymienia przykłady chorób układu pokarmowego $1• wymienia zasady profilaktyki chorób układu pokarmowego $1• według podanego wzoru oblicza indeks masy ciała $1• wymienia przyczyny próchnicy zębów |
$1• wskazuje grupy pokarmów w piramidzie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej $1• wskazuje na zależność diety od zmiennych warunków zewnętrznych $1• układa jadłospis w zależności od zmiennych warunków zewnętrznych $1• wymienia choroby układu pokarmowego $1• analizuje indeks masy ciała swój i kolegów, wykazuje prawidłowości i odchylenia od normy $1• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia |
$1• wyjaśnia znaczenie pojęcia wartość energetyczna pokarmu $1• wykazuje zależność między dietą a czynnikami, które ją warunkują $1• przewiduje skutki złego odżywiania się $1• wykazuje, że WZW A, WZW B i WZW C są chorobami związanymi z higieną układu pokarmowego $1• omawia zasady profilaktyki choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zatrucia pokarmowego i raka jelita grubego $1• analizuje indeks masy ciała w zależności od stosowanej diety |
$1• wykazuje zależność między higieną odżywiania się a chorobami układu pokarmowego $1• demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia $1• wskazuje zasady profilaktyki próchnicy zębów $1• wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia, aktywność fizyczna, pora roku) $1• układa odpowiednią dietę dla uczniów z nadwagą i niedowagą |
$1• przygotowuje i prezentuje wystąpienie w dowolnej formie na temat chorób związanych z zaburzeniami łaknienia i przemiany materii $1• uzasadnia koniecznośćbadań przesiewowych w celu wykrywania wczesnych stadiów raka jelita grubego |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
V. Układ krążenia |
16. Budowa i funkcje krwi |
$1• podaje nazwy elementów morfotycznych krwi $1• wymienia grupy krwi $1• wymienia składniki biorące udział w krzepnięciu krwi |
$1• omawia funkcje krwi $1• wymienia grupy krwi i wyjaśnia, co stanowi podstawę ich wyodrębnienia $1• wyjaśnia, co to jest konflikt serologiczny |
$1• omawia znaczenie krwi $1• charakteryzuje elementy morfotyczne krwi $1• omawia rolę hemoglobiny $1• przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa $1• przewiduje skutki konfliktu serologicznego |
$1• omawia zasady transfuzji krwi $1• wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi $1• rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej |
$1• uzasadnia potrzebę wykonywania badań zapobiegających konfliktowi serologicznemu $1• analizuje wyniki laboratoryjnego badania krwi |
17. Krwiobiegi |
$1• wymienia narządy układu krwionośnego $1• z pomocą nauczyciela omawia na podstawie ilustracji mały i duży obieg krwi |
$1• omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego $1• porównuje budowę i funkcje żył, tętnic oraz naczyń włosowatych $1• opisuje funkcje zastawek żylnych |
$1• porównuje krwiobiegi mały i duży $1• opisuje drogę krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu |
$1• rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji $1• wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami |
$1• analizuje związek przepływu krwi w naczyniach z wymianą gazową |
|
18. Budowa i działanie serca |
$1• lokalizuje położenie serca we własnym ciele $1• wymienia elementy budowy serca $1• podaje prawidłową wartość pulsu i ciśnienia zdrowego człowieka |
$1• rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika) $1• wyjaśnia, czym jest puls |
$1• opisuje mechanizm pracy serca $1• omawia fazy cyklu pracy serca $1• mierzy koledze puls $1• wyjaśnia różnicę między ciśnieniem skurczowym a ciśnieniem rozkurczowym krwi |
$1• wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca $1• porównuje wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego krwi $1• omawia doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi |
$1• planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi |
|
19. Higiena i choroby układu krwionośnego |
$1• wymienia choroby układu krwionośnego $1• omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków |
$1• wymienia przyczyny chorób układu krwionośnego $1• wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego |
$1• analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego $1• charakteryzuje objawy krwotoku żylnego i tętniczego $1• wyjaśnia, na czym polega białaczka i anemia $1• przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krwionośnego |
$1• przygotowuje portfolio na temat chorób układu krwionośnego $1• demonstruje pierwszą pomoc w wypadku krwotoków $1• wyjaśnia znaczenie badań profilaktycznych chorób układu krwionośnego |
$1• wyszukuje i prezentuje w dowolnej formie materiały edukacyjne oświaty zdrowotnej na temat chorób społecznych: miażdżycy, nadciśnienia tętniczego i zawałów serca |
|
20. Układ limfatyczny |
$1• wymienia cechy układu limfatycznego $1• wymienia narządy układu limfatycznego |
$1• opisuje budowę układu limfatycznego $1• omawia rolę węzłów chłonnych |
$1• opisuje rolę układu limfatycznego |
$1• rozpoznaje na ilustracji lub schemacie narządy układu limfatycznego |
$1• porównuje układ limfatyczny z układem krwionośnym |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
V. Układ krążenia |
21. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego |
$1• wymienia elementy układu odpornościowego $1• wymienia rodzaje odporności $1• przedstawia różnice między surowicą a szczepionką |
$1• wyróżnia odporność swoistą i nieswoistą, czynną i bierną, naturalną i sztuczną $1• definiuje szczepionkę i surowicę jako czynniki odpowiadające za odporność nabytą |
$1• omawia rolę elementów układu odpornościowego $1• charakteryzuje rodzaje odporności $1• określa zasadę działania szczepionki i surowicy |
$1• wyjaśnia mechanizm działania odporności swoistej $1• opisuje rodzaje leukocytów $1• odróżnia działanie szczepionki od działania surowicy |
$1• analizuje wykaz szczepień w swojej książeczce zdrowia $1• ocenia znaczenie szczepień |
22. Zaburzenia funkcjo- nowania układu odpornościowego |
$1• wymienia czynniki mogące wywołać alergie $1• opisuje objawy alergii |
$1• określa przyczynę choroby AIDS $1• wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów $1• podaje przykładynarządów, które można przeszczepiać |
$1• wyjaśnia sposób zakażenia HIV $1• wskazuje drogi zakażenia się HIV $1• wskazuje zasady profilaktyki AIDS |
$1• uzasadnia, że alergia jest związana z nadwrażliwością układu odpornościowego $1• ilustruje przykładami znaczenie transplantologii |
$1• przedstawia znaczenie przeszczepów oraz zgody na transplantację narządów po śmierci |
|
VI. Układ oddechowy |
23. Budowa i rola układu oddechowego |
$1• wymienia odcinki układu oddechowego $1• rozpoznaje na ilustracji narządy układu oddechowego |
$1• omawia funkcje elementów układu oddechowego $1• opisuje rolę nagłośni $1• na podstawie własnego organizmu przedstawia mechanizm wentylacji płuc |
$1• wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej $1• wykazuje związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami |
$1• odróżnia głośnię i nagłośnię $1• demonstruje mechanizm modulacji głosu $1• definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej $1• wykazuje związek między budową a funkcją płuc |
$1• wykonuje z dowolnych materiałów model układu oddechowego $1• wyszukuje odpowiednie metody i bada pojemność własnych płuc |
24. Mechanizm wymiany gazowej |
$1• wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji płuc $1• demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu $1• z pomocą nauczyciela omawia doświadczenie wykrywające obecność CO2w wydychanym powietrzu |
$1• wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu $1• przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych $1• omawia zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym $1• oblicza liczbę wdechów i wydechów przed wysiłkiem fizycznym i po nim $1• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykrywające obecnośćCO2 w wydychanym powietrzu |
$1• wyróżnia procesy wentylacji płuc i oddychania komórkowego $1• opisuje dyfuzję O2 i CO2zachodzącą w pęcherzykach płucnych $1• wyjaśnia zależność między liczbą oddechów a wysiłkiem fizycznym $1• na przygotowanym sprzęcie samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecnośćCO2 w wydychanym powietrzu |
$1• interpretuje wyniki doświadczenia wykrywającegoCO2 w wydychanym powietrzu $1• przedstawia graficznie zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym $1• analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach $1• omawia obserwację dotyczącą wpływu wysiłku fizycznego na częstość oddechów $1• samodzielnie przygotowuje zestaw laboratoryjny i przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność CO2 w wydychanym powietrzu |
$1• planuje i wykonuje obserwację wpływu wysiłku fizycznego na częstość oddechów $1• wyszukuje odpowiednie informacje, planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność CO2 w wydychanym powietrzu |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
VI. Układ oddechowy |
25. Oddychanie komórkowe |
$1• definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania komórkowego $1• wskazuje ATP jako nośnik energii |
$1• zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujące utlenianie glukozy |
$1• określa znaczenie oddychania komórkowego $1• zapisuje za pomocą symboli chemicznych równanie reakcji ilustrujące utlenianie glukozy $1• omawia rolę ATP w organizmie |
$1• wyjaśnia sposób magazynowania energii wATP |
$1• opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię |
26. Higiena i choroby układu oddechowego |
$1• definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu $1• wymienia choroby układu oddechowego $1• wymienia czynniki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego |
$1• wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych $1• określa sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego $1• opisuje przyczyny astmy $1• omawia zasady postępowania w przypadku utraty oddechu $1• omawia wpływ zanieczyszczeń pyłowych na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego |
$1• podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego $1• wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego $1• opisuje zasady profilaktyki anginy, gruźlicy i rakapłuc $1• rozróżnia czynne i bierne palenie tytoniu |
$1• wykazuje zależność między zanieczyszczeniem środowiska a zachorowalnością na astmę $1• demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w wypadku zatrzymania oddechu $1• analizuje wpływ palenia tytoniu na funkcjonowanie układu oddechowego $1• wyszukuje w dowolnych źródłach informacje na temat przyczyn rozwoju raka płuc |
$1• przeprowadza według podanego schematu i pod opieką nauczyciela badanie zawartości substancji smolistych w jednym papierosie $1• przeprowadza wywiad w przychodni zdrowia na temat profilaktyki chorób płuc |
|
VII. Układ wydalniczy |
27. Budowa i działanie układu wydalniczego |
$1• wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka $1• wymienia narządy układu wydalniczego |
$1• wyjaśnia pojęcia wydalanie i defekacja $1• wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii $1• wymienia CO2 i mocznik jako zbędne produkty przemiany materii |
$1• porównuje wydalanie i defekację $1• omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu $1• wskazuje na modelu lub ilustracji miejsce powstawania moczu pierwotnego $1• opisuje sposoby wydalania mocznika iCO2 |
$1• rozpoznaje na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę $1• omawia rolę układu wydalniczego w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu |
$1• wykonuje z dowolnego materiału model układu moczowego $1• tworzy schemat przemian substancji odżywczych od zjedzenia do wydalenia |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
VII. Układ wydalniczy |
28. Higiena i choroby układu wydalniczego |
$1• wymienia zasady higieny układu wydalniczego $1• wymienia choroby układu wydalniczego |
$1• wskazuje na zakażenia dróg moczowych i kamicę nerkową jako choroby układu wydalniczego $1• wymienia badaniastosowane w profilaktyce tych chorób $1• określa dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na wodę |
$1• omawia przyczyny chorób układu wydalniczego $1• omawia na ilustracji przebieg dializy $1• wyjaśnia znaczenie wykonywania badań kontrolnych moczu $1• wskazuje na konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu |
$1• uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia chorób nerek $1• ocenia rolę dializy w ratowaniu życia $1• uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego |
$1• analizuje własne wyniki laboratoryjnego badania moczu i na tej podstawie określa stan zdrowia własnego układu wydalniczego |
VIII. Regulacja nerwowo-hormonalna |
29. Budowa i funkcjonowanie układu dokrewnego |
$1• wymienia gruczoły dokrewne $1• wymienia przykłady hormonów $1• wskazuje na ilustracji położenie najważniejszych gruczołów dokrewnych |
$1• klasyfikuje gruczoły na gruczoły wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego $1• wyjaśnia pojęcie gruczoł dokrewny $1• wyjaśnia, czym są hormony $1• podaje przyczyny cukrzycy |
$1• określa cechy hormonów $1• przyporządkowuje hormony do odpowiednichgruczołów, które je wytwarzają $1• charakteryzuje działanie insuliny i glukagonu |
$1• przedstawia biologiczną rolę hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny,testosteronu, estrogenów $1• omawia znaczenie swoistego działania hormonów $1• wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu |
$1• uzasadnia, że nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować preparatów i leków hormonalnych |
30. Zaburzenia funkcjonowania układu dokrewnego |
$1• wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu |
$1• wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna |
$1• interpretuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów |
$1• uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą |
$1• analizuje i wykazuje różnice między cukrzycą typu 1 i 2 |
|
31. Budowa i rola układu nerwowego |
$1• wymienia funkcje układu nerwowego $1• wymienia elementy budowy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego $1• rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy |
$1• opisuje elementy budowy komórki nerwowej $1• wskazuje na ilustracji neuronu przebieg impulsu nerwowego $1• wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy |
$1• opisuje funkcje układu nerwowego $1• porównuje działanie układów nerwowego i dokrewnego $1• wykazuje związek budowy komórki nerwowej z jej funkcją $1• omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego |
$1• wyjaśnia sposób działania synapsy $1• charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego $1• porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego |
$1• ocenia rolę regulacji nerwowo-hormonalnej w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
VIII. Regulacja nerwowo-hormonalna |
32. Ośrodkowy układ nerwowy |
$1• wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia $1• wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego |
$1• wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji |
$1• opisuje budowę rdzenia kręgowego $1• objaśnia na ilustracji budowę mózgowia |
$1• określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego |
$1• uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego |
33. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy |
$1• wymienia rodzaje nerwów obwodowych $1• podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych |
$1• wyróżnia włókna czuciowe i ruchowe $1• omawia na podstawie ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym $1• odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe |
$1• wyjaśnia różnicę między odruchem warunkowym a bezwarunkowym $1• charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe $1• przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym |
$1• przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się $1• na podstawie rysunku wyjaśnia mechanizm odruchu kolanowego |
$1• dowodzi znaczenia odruchów warunkowych i bezwarunkowych w życiu człowieka $1• demonstruje na koledze odruch kolanowy i wyjaśnia działanie tego odruchu |
|
34. Higiena i choroby układu nerwowego |
$1• wymienia czynniki wywołujące stres $1• podaje przykłady trzech chorób spowodowanych stresem |
$1• wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem $1• wymienia przykłady chorób układu nerwowego $1• przyporządkowuje wybranym chorobom układu nerwowego charakterystyczne objawy |
$1• wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu $1• opisuje przyczyny nerwic $1• rozpoznaje cechy depresji $1• wymienia choroby układu nerwowego: padaczkę, autyzm, stwardnienie rozsiane, chorobę Alzheimera |
$1• analizuje przyczyny chorób układu nerwowego $1• omawia wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu $1• charakteryzuje objawy depresji, padaczki, autyzmu, stwardnienia rozsianego, choroby Alzheimera |
$1• analizuje związek między prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu |
|
IX. Narządy zmysłów |
35. Budowa i działanie narządu wzroku |
$1• omawia znaczenie zmysłów w życiu człowieka $1• rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny oka i gałkę oczną $1• wymienia elementy wchodzące w skład aparatu ochronnego oka $1• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka |
$1• opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka $1• wyjaśnia pojęcie akomodacja oka $1• omawia znaczenie adaptacji oka $1• omawia funkcje elementów budowy oka |
$1• określa funkcję aparatu ochronnego oka $1• wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami $1• opisuje drogę światła w oku $1• wskazuje lokalizację receptorów wzroku $1• ilustruje w formie prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce |
$1• omawia powstawanie obrazu na siatkówce $1• planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące reakcję tęczówki na światło o różnym natężeniu $1• ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce oraz wyjaśnia rolę soczewki w tym procesie |
$1• przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność tarczy nerwu wzrokowego w oku $1• ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku oraz z użyciem odpowiedniej terminologii tłumaczy powstawanie i odbieranie wrażeń wzrokowych |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
IX. Narządy zmysłów |
36. Ucho – narząd słuchu i równowagi |
$1• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha $1• wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne |
$1• wskazuje na ilustracji położenie narządu równowagi $1• wymienia funkcje poszczególnych elementów ucha |
$1• charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha $1• omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego |
$1• wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków $1• wskazuje lokalizację receptorów słuchu i równowagi w uchu $1• wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi |
$1• analizuje przebieg bodźca słuchowego, uwzględniając przetwarzanie fal dźwiękowych na impulsy nerwowe |
37. Higiena oka i ucha |
$1• wymienia wady wzroku $1• omawia zasady higieny oczu $1• wymienia choroby oczu i uszu |
$1• rozpoznaje na ilustracji krótkowzroczność i dalekowzroczność $1• definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę $1• omawia przyczyny powstawania wad wzroku |
$1• charakteryzuje wady wzroku $1• wyjaśnia, na czym polega daltonizm i astygmatyzm $1• charakteryzuje chorobyoczu $1• omawia sposób korygowania wad wzroku |
$1• rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku $1• analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu |
$1• wyszukuje informacje na temat źródeł hałasu w swoim miejscu zamieszkania $1• analizuje źródła hałasu w najbliższym otoczeniu i wskazuje na sposoby jego ograniczenia |
|
38. Zmysły powonienia, smaku i dotyku |
$1• przedstawia rolę zmysłów powonienia, smaku i dotyku $1• wskazuje rozmieszczenie receptorów powonienia, smaku i dotyku $1• wymienia podstawowe smaki $1• wymienia bodźce odbierane przez receptory skóry $1• omawia rolę węchu w ocenie pokarmów |
$1• wymienia rodzaje kubków smakowych $1• omawia doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku |
$1• wskazuje położenie kubków smakowych na języku $1• z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku |
$1• uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku $1• analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowych w skórze $1• wykonuje na podstawie opisu doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku |
$1• planuje i wykonuje doświadczenie dotyczące rozmieszczenia kubków smakowych na języku |
|
X. Rozmnażanie i rozwój człowieka |
39. Męski układ rozrodczy |
$1• wymienia męskie narządy rozrodcze $1• wskazuje na ilustracji męskie narządy rozrodcze $1• wymienia męskie cechy płciowe |
$1• omawia budowę plemnika i wykonuje jego schematyczny rysunek $1• omawia proces powstawania nasienia $1• określa funkcję testosteronu $1• wymienia funkcje męskiego układu rozrodczego |
$1• opisuje funkcje poszczególnych elementów męskiego układu rozrodczego |
$1• uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską $1• wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny |
$1• wyjaśnia wspólną funkcjonalność prącia jako narządu wydalania i narządu rozrodczego |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
X. Rozmnażanie i rozwój człowieka |
40. Żeński układ rozrodczy |
$1• wymienia żeńskie narządy rozrodcze $1• wskazuje na ilustracji żeńskie narządy rozrodcze $1• wymienia żeńskie cechy płciowe |
$1• opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego |
$1• charakteryzuje pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe żeńskie cechy płciowe $1• opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych |
$1• wykazuje związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją |
$1• analizuje podobieństwa i różnice w budowie męskich i żeńskich układów narządów: rozrodczego i wydalniczego |
41. Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego |
$1• wymienia żeńskie hormony płciowe $1• wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego |
$1• wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne $1• definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej |
$1• interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego |
$1• omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowego $1• analizuje rolę ciałka żółtego |
$1• wyznacza dni płodne i niepłodne u kobiet w różnych dniach cyklu miesiączkowego i z różną długością cyklu |
|
42. Rozwój człowieka – od poczęcia do narodzin |
$1• wymienia nazwy błon płodowych $1• podaje długość trwania rozwoju płodowego $1• wymienia zmiany zachodzące w organizmie kobiety podczas ciąży |
$1• porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia $1• wyjaśnia znaczenie pojęcia zapłodnienie $1• omawia zasady higieny zalecane dla kobiet ciężarnych $1• podaje czas trwania ciąży $1• omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu |
$1• charakteryzuje funkcje błon płodowych $1• charakteryzuje okres rozwoju płodowego $1• wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży $1• charakteryzuje etapy porodu |
$1• analizuje funkcje łożyska $1• uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży $1• omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej |
$1• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat rozwoju prenatalnego |
|
43. Rozwój człowieka – od narodzin do starości |
$1• wymienia etapy życia człowieka $1• wymienia rodzaje dojrzałości |
$1• określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników $1• opisuje objawy starzenia się organizmu $1• wymienia różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców |
$1• charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe $1• przedstawia cechy oraz przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka |
$1• analizuje różnice między przekwitaniem a starością $1• przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie |
$1• tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania $1• tworzy portfolio ze zdjęciami swojej rodziny, której członkowie znajdują się w różnych okresach rozwoju |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
X. Rozmnażanie i rozwój człowieka |
44. Higiena i choroby układu rozrodczego |
$1• wymienia choroby układu rozrodczego $1• wymienia choroby przenoszone drogą płciową $1• wymienia naturalne i sztuczne metody planowania rodziny |
$1• wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego $1• przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia $1• wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIV a chorobą AIDS $1• wymienia drogi zakażenia wirusami: HIV, HBV, HCV i HPV $1• przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową |
$1• wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa $1• przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy $1• omawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez wirusy: HIV, HBV, HCV i HPV $1• porównuje naturalne i sztuczne metody planowania rodziny |
$1• wymienia ryzykowne zachowania seksualne, które mogą prowadzić do zakażenia HIV $1• przewiduje indywidualne i społeczne skutki zakażenia wirusami: HIV, HBV, HCV i HPV $1• uzasadnia konieczność wykonywania badań kontrolnych jako sposobu wczesnego wykrywania raka piersi, raka szyjki macicy i raka prostaty |
$1• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat planowanych szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka, który wywołuje raka szyjki macicy $1• ocenia naturalne i sztuczne metody antykoncepcji |
XI. Równowaga wewnętrzna organizmu |
45. Równowaga wewnętrzna organizmu – homeostaza |
$1• własnymi słowami wyjaśnia, na czym polega homeostaza $1• wyjaśnia mechanizm termoregulacji u człowieka $1• wskazuje drogi wydalania wody z organizmu |
$1• wykazuje na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy zależność działania układów pokarmowego i krwionośnego $1• opisuje, jakie układy narządów mają wpływ na regulację poziomu wody we krwi |
$1• wyjaśnia, na czym polega homeostaza $1• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania układów: nerwowego, pokarmowego i krwionośnego $1• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia mechanizm regulacji poziomu glukozy we krwi |
$1• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania poszczególnych układów narządów w organizmie człowieka $1• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia, jakie układy narządów biorą udział w mechanizmie regulacji poziomu glukozy we krwi |
$1• analizuje i wykazuje rolę regulacjinerwowo- -hormonalnej w utrzymaniu homeostazy |
Dział |
Temat |
Poziom wymagań |
||||
ocena dopuszczająca |
ocena dostateczna |
ocena dobra |
ocena bardzo dobra |
ocena celująca |
||
XI. Równowaga wewnętrzna organizmu |
46. Choroba – zaburzenie homeostazy |
$1• omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia człowieka $1• podaje przykłady trzech chorób zakaźnych wraz z czynnikami, które je wywołują $1• wymienia choroby cywilizacyjne $1• wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów |
$1• opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne $1• podaje przykłady wpływu środowiska na życie i zdrowie człowieka $1• przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka $1• przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych $1• klasyfikuje podaną chorobę do grupy chorób cywilizacyjnych lub zakaźnych $1• omawia znaczenie szczepień ochronnych $1• wskazuje alergie jako skutek zanieczyszczenia środowiska $1• wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym |
$1• charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie człowieka $1• przedstawia znaczenie pojęć zdrowie i choroba $1• rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne $1• wymienia najważniejsze choroby człowieka wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób $1• podaje kryterium podziału chorób na choroby zakaźne i cywilizacyjne $1• podaje przykłady szczepień obowiązkowych i nieobowiązkowych $1• wyjaśnia przyczyny powstawania chorób społecznych |
$1• wykazuje wpływ środowiska na zdrowie $1• uzasadnia, że antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza (dawka, godziny przyjmowania leku i długość kuracji) $1• dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych $1• uzasadnia, że nerwice są chorobami cywilizacyjnymi $1• uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych |
$1• formułuje argumenty przemawiające za tym, że nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować ogólnodostępnych leków oraz suplementów |
47. Uzależnienia |
$1• podaje przykłady używek $1• wymienia skutki zażywania niektórych substancji psychoaktywnych na stan zdrowia |
$1• przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków (zwłaszcza oddziałujących na psychikę) |
$1• opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie $1• omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu $1• wyjaśnia mechanizm powstawania uzależnień $1• wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnień |
$1• wykazuje zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu $1• wskazuje alternatywne zajęcia pomagające uniknąć uzależnień |
$1• wykonuje w dowolnej formie prezentację na temat profilaktyki uzależnieńy |